မာံဆာန္ရး

ပႛဲသကၠရာဇ္ေအဒှ (1863) ခမှသိင္ဃုဪဂမႜိဳင္ မႝဳံကုဪသၠိဳပ္သၠအမၺဂဟ၀တၱ ဣႏၵာသဘညာဏသာမိေထရ္ ျပာပ္အာဍဳင္ဟံသာ၀တှ (ဗေဂါ)တုဲ၊ ဒုင္ပယ်င္ပႛဲသီကလ်ာဏှရ။ အေဃာဂွ္ ဍဳင္ဟံသာ၀တှဂွ္ အဂၤလိက္တံ အုပ္ဓုပ္လ၀္ရ၊ လၸာ္ကေလင္မွာေထရ္တံ၀ံြ ေရင္တႜဳင္နင္က်ာ္ပဋိမာ႐ုပ္ကုဪ လိက္ပိဋကတ္ဂမႜိဳင္ရ။ ခမှသိင္ဃုဪတံ ဂြံဍိဳက္ကႜဳင္က႟င္ တိတ္နဴဍဳင္လဂုင္စုိပ္မဒရာတ္(MADRAS) ရ။ နဴဂွ္ စုိပ္တၠံသိင္ဃုဪ ဍဳင္ဂ၀္ (GALLE) မသကၠဳအႏၱရာဲရ။ ေထရ္ျပာပ္အာဘာ၀ိဇယာနႏၵ မဟာ၀ိဟာရ ပႛဲေ၀လိ၀တၱတုဲ၊ ပၱိဳန္ဂုိဏ္မန္ ရာမညနိကာယ-ရ။ အၥာတႜဂုိဏ္၀ံြ ပႛဲသကၠရာဇ္ေအဒှ(1870) သာသနာ ၂၄၂၄ ကလိဂြံတဆိပ္မၢး သာသန၀ံသ က၀ိဓဇ သှရိသဒၶမၼ သူရိယယတိ သံဃာပတိဣႏၵာသဘ ညာဏသာမိေထရ္-ရ။ အၥာတႜဂုိဏ္၀ံြစၜသြ၀္ ပႛဲသကၠရာဇ္ခေရတ္ေအဒှ ၁၈၈၆၊ ဂ်ာႏၷယူအာရှ (၂၉)ရ။ လၞဳဟ္ကႜံသႝာံေပင္အာရ။

ပႛဲတၠံသိင္ဃုဪ၀ံြ ပႛဲကာလလၞဳဟ္ ဂုိဏ္ေႀတံမတြံဂး ဂုိဏ္မဟာ၀ိဟာရ၀ါသှ၊ ဂုိဏ္ေဇတ၀န၀ါသှ၊ ဂုိဏ္အဘယ ဂိရှ၀ါသှတံ ေကႜံဗၵန္အာတုဲ၊ စႝးဂွ္ ဂုိဏ္ေသံ (သ်ာမနိကာယ) ဂုိဏ္အမရပူရ (အမရပူရနိကာယ) ကုဪ ဂုိဏ္ရာမည (ရာမညနိကာယ) ျပာကဋ္တၜရ။ သအာင္အာနဴဂွ္ ဂုိဏ္၀န၀ါသှ (ခမှသၸဒတၜဘာၿဂိဳပ္)မဲြ တႝဟ္ျခာႏံြဏီရ။ ဆဂး လၞိဟ္ခမှဟံြဂႜိဳင္ေကံြရ။ လၞိဟ္ဘာကုဪလၞိဟ္သင္ အတုိင္စရင္မကလိဂြံလ၀္ ပႛဲသကၠရာဇ္ခေရတ္ ၁၉၈၂၊ သာသနာ ၂၅၂၆-သႝာံ၊ ဂွ္ အတုိင္ဗဲြသၞ၀္ေရာင္။

ဂုိဏ္ရာမညမန္ဂွ္ ပႛဲဍဳင္သိင္ဃုဪ ႓ိုန္ႏံြျပာကဋ္တၜကုီေလ၀္၊ ပႛဲဌာန္ဂကူမန္ႏံြ မတံြဂး ဍဳင္မန္၊ ဍဳင္ေသံတံ၊ ဂုိဏ္ရာမညနိကာယ ဟံြျပာကဋ္ဂွ္ ေထက္ကုဪေအာန္စိုတ္ေကံြရ၊ ဟုိတ္ဒွ္သာ္ဏံဂွ္ မန္တံဟံြညှသာဂွ္မဲြသာ္၊ ညာတ္ကုဪဒတုဲဖုဪဇကုမဲြတုဲ၊ မန္တံကၞိန္ဍဳင္ေကႜံ၊ သၞိင္ေကႜံ၊ ကႛိဳပ္သၠိဳပ္ေကႜတုဲ၊ စုိတ္နာဲေလ၀္ေကႜံ၊ ဂုိင္ေကတ္လ၀္စိုတ္ဍိက္ဂွ္မဲြသာ္၊ ယၞဳမန္ေသၢာံတႝီဗႜိဳက္အာေရာင္၊ ဂကူဒွ္ဍိက္ဂွ္ ဟုိတ္နဴဒွ္သဘၜဓမၼတာလုိက္ ဟံြဗုိန္တုဲ၊ ကိစၥဟံြမဲြေကံြေကံြ၊ စုိတ္ဟံြဒွ္ဍိက္ဏီမၢး( ၀ါ) စိုတ္ဓာတ္ဂကူဟံြလုီဏီမၢး ဂကူ၊ ဘာသာ၊ သာသနာေကႜံအာဟံြမာန္ေရာင္။ ဟုိတ္ဂွ္ရ မဲြတၝဲဂကူပုဦ၊ ဘာသာပုဦ၊ သာသနာပုဦ သၵးဂုဪလဟဪုရာင္ဆာဲ ညံင္သၞိင္ဂိတု၊ သၞိင္တၝဲမဲြမဲြပႜန္ဍာံဍာံေရာင္၊ ေဖ်ံစုိတ္တုဲ ၾသ၀္ဂစာန္ပတိတ္ျဒဟတ္ သြက္ဂကူ၊ ဘာသာ၊ သာသနာ၊ ညှညှသာသာအုိတ္ညိ၊ ရၜသာ္၀ံြ သၵးဖေအာ၀္ဗတုိက္ေဗၱာန္ဏာ ဗုိန္ဗုိန္ဗတ္ဗတ္ေရာင္အၜ။ ။


အတၳဳပၸတၱိ (ေသ၀) သု၀ဏၰေသာဏေထရ္

ပႛဲလက္ထက္သၞိင္ဗညာေကန္ဒၜ၀ံြ ခမှမန္မဲြဇကု မဟိမု(ေသ၀) သု၀ဏၰေသာဘဏေထရ္ ျပာပ္အာ တၠံသိင္ဃုဪ ပႛဲသကၠရာဇ္ဍဳင္ (၈၁၂) ေအဒှ (1450) ဒုင္ပယ်င္ ပႛဲဥဒကုေကၡပသီ ပႛဲကၞာၟာဲရာ (BAIRALAKE) ဍဳင္ေကာလမၺ (COLOMBO) ရ။ ပႛဲကာလဒုင္ပယ်င္ကုဪေထရ္၀ံြ အၥာဥပၸဇၨ်ာဲတုန္ မဟာသံဃရာဇာေႀတံ မဟိမု၀နရတနမဟာေထရ္၊ အၥာကံတုန္ ရာဟုလဘဒၵေထရ္ မဒွ္အၥာသၞိင္တုဲ၊ သင္ကာရကတုန္ ဂႜိဳင္တၜရ။ လက္ထက္သၞိင္သိင္ဃုဪတုန္ သၞိင္ပရာၾကမဗာဟု ဆ႒မ ေအဒှ (1412-1466)ရ။ မွာေထရ္ေသ၀ေသာဘဏ၀ံြ ပႛဲလက္ထက္သၞီဓမၼေစတှ သကၠရာဇ္ဍဳင္ (၈၂၂-၈၅၃) ခႝံသီကလ်ာဏှတုဲ ဒုင္ကုဪပယ်င္ကုခမှမဲြလက္မသုန္လၝီျပင္ဂွ္၊ ဒွ္အၥာဥပၸဇၨ်ာဲမဲြဒၿမိပ္ဓ၀္ေရာင္၊ မွာေထရ္၀ံြ ပႛဲ၀င္သာသနာ၀ံြ ဒွ္အၥာဥပၸဇၨ်ာဲ ဒဒက္တၜကုဪဂေကာံဂုိဏ္ခမှသင္မႝဳံလၞိဟ္ဂႜိဳင္အုိတ္ ဟီုစေထက္ရ။ ကာလဒွ္အၥာဥပၸဇၨ်ာဲ ပႛဲအရာဒုင္ပယ်င္ ပႛဲသီကလ်ာဏှဂွ္ မွာေထရ္၀ံြကလိဂြံ (၂၆)၀ွ္ရ၊ သၞီဓမၼေစတှ ဗၢိန္ကုဪယၞဳတၞိ ``ကလ်ာဏှတိႆ´´ေထရ္ရ။ မွာေထရ္၀ံြ ဒွ္ပူဂုဪအာဒိကိုပ္ကႜာ မကၱဳဪဗဒွ္ကုဪ ခမှသင္မန္ဂမႜိဳင္ မေစန္ဆက္ကႜဳင္စုဪကုဪလၞဳဟ္ေ၇ာင္။

ခမှသင္မန္ဖအုိတ္ တီေကတ္ဒဒွ္ ပုဦကႝာင္ေစွ္ကႜဳင္ နဴအၥာဥပၸဇၨ်ာဲတံမတြံဂး သု၀ဏၰေသာဘဏ ေထရ္ေရာင္။ ယ၀္သဒွ္မၢး ကိစၥပြမပၚရး၊ ပၚဂုိဏ္တံဂွ္ ဟံြမဲြရ။ သၞီဓမၼေစတှ စန္ဒက္လ၀္ကုဪ ဒဒွ္မဲြဂေကာံဓ၀္၊ မဲြဂုိဏ္ဓ၀္တုဲမွ ပႛဲကာလလၞဳဟ္ အဲဂုိဏ္ယွဦဳေဂ်န္ရ၊ အဲဂုိဏ္မဟာေယ်န္ရ၊ ဣငၝဳဟ္ပစူတဲ၊ ပၱၜအလာံဗာန္တဆိပ္တၞိ ကေမႜံေထာံမိဇကုကလ်ာဏှတံဂွ္တုဲ၊ ယာဲသြီဳဂွ္ သၸယာဲအရင္တုဲ၊ ပၱဳဲဒၞံင္ကံတႝဟ္တႝဟ္၊ ဟံြညှသာသၞဟ္သၞန္မၢး သာ္လုဪ``ဂုိဏ္ရာမညနိကာယ´´ေသၢာံမံက္ဂတ၀္ကႜဳင္မာန္ဂွ္ ခ်ပ္ဟံြဂြံရ။ ညှသာမၢး ဒွ္ျဒဟတ္ေရာင္။ စုိပ္အခိင္ေထက္ကုဪကလိဂြံဓ၀္သတိေရာင္။ ။